Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ. Шарҳи мунтахаби ашъор

Бӯйи Ҷӯйи Мӯлиён ояд ҳаме,
Ёди ёри меҳрубон ояд ҳаме.
Реги Омуву дуруштий роҳи ӯ
Зери поям парниён ояд ҳаме.

Омад баҳори хуррам бо рангу бӯйи тиб,
Бо сад ҳазор нузҳату оройиши аҷиб.
Шояд, ки марди пир бад-ин гаҳ шавад ҷавон,
Гетӣ6 бадил ёфт шабоб аз пайи машиб.

Маро бисуду фурӯ рехт, ҳар чӣ дандон буд,
Набуд дандон, ло, бал чароғи тобон буд.
Сапеди симзада буду дурру марҷон буд,
Ситораи саҳарӣ буду қатраборон буд!

Ин ҷаҳонро нигар ба чашми хирад,
Не бад-он чашм, к-андар ӯ нигарӣ.
Ҳамчу дарёст в-аз накӯкорӣ
Киштие соз, то бад-он гузарӣ!

Он саҳни чаман, ки аз дами дай,
Гуфтӣ, думи гург ё паланг аст.
Акнун зи баҳори монавитабъ,
Пурнақшу нигор ҳамчу Жанг аст…

То кай гӯйӣ, ки аҳли гетӣ
Дар ҳастию нестӣ лаиманд?
Чун ту тамаъ аз ҷаҳон буридӣ,
Донӣ, ки ҳама ҷаҳон кариманд.

Нигорино, шунидастам, ки гоҳи меҳнату роҳат
Се пироҳан салаб будаст Юсуфро ба умр-андар:
Яке аз кайд шуд пурхун, дувум шуд чок аз туҳмат,
Севум, Яъқубро аз бӯш равшан гашт чашми тар.

Шод зӣ бо сиёҳчашмон, шод,
Ки ҷаҳон нест ҷуз фасонаву бод!
З-омада шодмона бояд буд
В-аз гузашта накард бояд ёд.

Морро ҳарчанд беҳтар парварӣ,
Чун яке хашм оварад, кайфар барӣ.
Сифла табъи мор дорад, бехилоф,
Ҷаҳд кун6 то рӯйи сифла нангарӣ.

Ой дареғо, ки хирадмандро
Бошад фарзанду хирадманд не.
В-арчи адаб дораду дониш падар,
Ҳосили мерос ба фарзанд не!

Замона панде озодвор дод маро,
Замонаро чу некӯ бинигарӣ, ҳама панд аст.

Чаҳор чиз мар озодаро зи ғам бихарад:
Тани дурусту хӯйи неку номи неку хирад.

Рӯй ба меҳроб ниҳодан чӣ суд,
Дил ба Бухорову бутони Тароз?!
Эзади мо васвасаи ошиқӣ
Аз ту пазирад, напазирад намоз!

Дониш андар дил чароғи равшан аст
В-аз ҳама бад бар тани ту ҷавшан аст…

Ҷуз ҳодиса ҳаргиз талабам кас накунад,
Як пурсиши гарм ҷуз табам кас накунад
В-ар ҷон ба лаб оядам ба ҷуз мардуми чашм
Як қатраи об бар лабам кас накунад.

Бар ишқи туям на сабр пайдост, на дил,
Бе рӯйи туям на ақл бар ҷост, на дил!
Ин ғам, ки марост кӯҳи Қоф аст, на ғам
В-ин дил ки турост, санги хорост, на дил!

Дар манзили ғам фиканда мафраш моем
В-аз оби ду чашм дил пуроташ моем,
Олам чу ситам кунад, ситамкаш моем,
Дастхуши рӯзгори нох(в)аш моем.

Рӯят дарёи ҳусну лаълат марҷон,
Зулфат анбар, садаф даҳон, дур дандон,
Абрӯ киштию чини пешонӣ мавҷ,
Гирдоби бало ғабғабу чашмат тӯфон.

Эй аз гули сурх ранг бирбудаву бӯ,
Ранг аз пайи рух рабуда, бӯ аз пайи мӯ!
Гулранг шавад, чу рӯй шӯйӣ, ҳама ҷӯ,
Мушкин гардад, чу мӯ фишонӣ ҳама кӯ!

Гар бар сари нафси худ амирӣ, мардӣ!
Бар кӯру кар ар нукта нагирӣ, мардӣ!
Мардӣ набувад фитодаро пой задан,
Гар дасти фитодае бигирӣ, мардӣ!